Het Community Land Trust model

De trust verwerft gronden via subsidies of giften, om die te beheren in het belang van de gemeenschap. Hij engageert zich er toe om deze grond nooit van de hand te doen. De gebouwen op die grond worden individuele eigendom van de bewoners. Om die horizontale eigendomssplitsing mogelijk te maken gebruikt men in de VS meestal langlopende leasecontracten, in Brussel gebruiken we gelijkaardige zakelijke rechten zoals erfpacht of opstalrecht.

De grond is dus in zekere zin collectieve eigendom (vermits de trust door de gemeenschap wordt bestuurd), de gebouwen die er op staan zijn individuele eigendom, al kunnen de gebouwen op CLT grond ook eigendom zijn van een vereniging, of van een coöperatie. De eigenaar van het gebouw betaalt maandelijks “huur” of canon aan de trust voor het gebruik van de grond.Deze gesplitste eigendom zorgt er in de eerste plaats voor dat de woningen betaalbaar worden: de kopers hoeven immers de grond niet te betalen. Als eigenaar van de grond beschikt de trust ook over een goed middel om de specifieke voorwaarden, onder andere bij de verkoop van woningen, te controleren. De woning kan immers nooit verkocht worden zonder de toestemming van de CLT.

Wanneer een huiseigenaar ooit zijn woning wil verkopen dan kan dat, maar de verkoopprijs wordt beperkt, zodat de woning ook betaalbaar blijft voor de volgende koper, zonder extra subsidie. 

De verkoper zal zo al wat hij zelf heeft geïnvesteerd kunnen terugkrijgen, maar slechts een deel van de meerwaarde. CLTs gebruiken uiteenlopende formules om de verkoopprijs te bepalen. Dat kan gaan van een aan de index gekoppelde formule, over een formule die de verkoper een percent van de geschatte meerwaarde toekent, tot formules die de evolutie van de verkoopprijs koppelen aan het gemiddelde inkomen in de buurt.

De formules zijn er op gericht om een evenwicht te zoeken tussen een zo eerlijk mogelijke opbrengst voor de verkopers en een zo groot mogelijke betaalbaarheid bij de verkoop. Anders gezegd, ze willen in zekere zin de “onverdiende rente” waar Henry George het over had uit de verkoopprijs filteren.

CLT’s zijn open ledenorganisaties. Alle bewoners van de CLT-woningen zijn automatisch lid. Daarnaast kan iedereen die woont of werkt in het werkingsgebied van de CLT lid worden en mee beslissen. Deze twee groepen, bewoners enerzijds en buren en middenveld anderzijds, maken elk een derde van het bestuur uit. Het laatste derde is samengesteld uit vertegenwoordigers van het algemeen belang of de overheid. Verschillende CLTs geven verschillende invullingen aan dit principe, aangepast aan de lokale situatie. Deze evenwichtige verdeling zorgt er enerzijds voor dat bewoners betrokken worden bij het bestuur. Anderzijds biedt ze een garantie dat ook de belangen van de omwonenden en van het algemeen belang zullen gerespecteerd worden. Ook hier weer staat een rechtvaardig evenwicht tussen individueel en algemeen belang voorop.

Een laatste kenmerk is wat men in de CLT terminologie rentmeesterschap noemt. De CLT neemt de blijvende verantwoordelijkheid op voor het land waarvan hij eigenaar is en voor de mensen die er op wonen. Als eigenaar van de grond en als tussenpersoon bij de verkoop heeft de trust er alle belang bij dat de woningen goed onderhouden worden. CLTs zetten dus erg in op het informeren en begeleiden van de bewoners. Ze zullen er op toezien dat kopers geen gevaarlijke kredieten afsluiten, zullen vormingen geven aan hun huiseigenaars, en zullen hen begeleiden wanneer dat nodig is.